Yozgat; Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Sorgun ilçesi sınırları içerisinde bulunan “Alişar Höyüğü”nde yapılan kazılar sonucunda 5000 yıl öncesine ait yapıtlar bulunmuştur. Ayrıca Anadolu’da ilk siyasal birliği gerçekleştiren Etilerin yerleşim merkezlerinden biridir. Merkeze bağlı Büyüknefes, Dambasan ve Gündoğdu köyleri ile Sorgun ilçesi sınırları içerisindeki Kerkenes Kalesi, Boğazlıyan’a bağlı Çalapverdi ve diğer bazı bölgelerimizde yapılan kazılar sonucunda Etilerin izine rastlanılmıştır. Anadolu’da tarih devrinin başlangıcını sağlayan Hititlerin sınırları içerisinde en kalabalık yerleşim merkezlerinden birisini oluşturduğu da ortaya çıkarılmıştır.
Büyüknefes (Tavium Antik Kenti) Tavium’da Hitit ve Frig yerleşim izleri görülmesine rağmen asıl yerleşim Galatlar zamanında M.Ö. 3.yy ile 1.yy arasında olmuştur.
Tavium; Romalıların Galat dedikleri kavmin M.Ö.280’li yıllarda Balkanlardan Anadolu’ya gelen Trokme (Trokmi) kolu tarafından kurulmuştur. Kent İç Anadolu Bölgesinde Trokmilerin yaşadığı Orta Kızılırmak Yöresinin ticaret merkezi ve başkenti konumundaydı. Tavium Büyüknefes)’da şu ana kadar kapsamlı kazı çalışması yapılmamıştır.
1997 yılından beri yörede Avusturyanın Klagenfurt Üniversitesinden Prof. Karl Strobel başkanlığında yüzey araştırmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında, Büyüknefes ve çevresinde yer alan birçok köyde de yüzey araştırmaları yapılmış (Yakuplu, Süleymanlı, Körpeli, Haydarbeyli, Sağlık, Dereboymul, Beşerek, Susuz, Çamdibi, Çakırhacılı, Zincir, Türkmensarılar, Yassıhöyük, Çatma, Sarıfatma, Cihanpaşa,Salmanlı v.s.) geniş bir çevrede tarihin izleri tespit edilmiştir. Araştırmalar sonunda çok sayıda seramik parçaları, sütun kaide ve tamburları, mezar stelleri, Bizans dönemine ait yazıtlı mezar, birçok mimari parçalarına rastlanılmıştır.
Geniş bir çevrede yapılan çalışmalar sonucunda şu ana kadar, Kalkolitik çağdan – İslami döneme kadar iskân izlerine rastlanılmıştır. Her yıl düzenli olarak yüzey araştırmaları devam etmektedir.
M. Ö. 2000 -1500 yılları arasında kurulan ve merkezi Yozgat sınırları içerisindeki Hattuşaş olan Hititlerin egemenliğinden sonra yöre, M.Ö. 1200’lerde Friglerin egemenliğine girmiştir. M.Ö. 7. yüzyıl başlarında Kimmerlerin saldırısına uğramıştır. M.Ö. 6. yüzyılda Lidya krallığına bağlanmış, ardından Persler, M.Ö. 4. yüzyılda da Makedonyalılar tarafından ele geçirilmiştir. M.Ö. 3. yüzyılın başlarında güney kesimi kısa bir süre Kapadokya krallığının egemenliğinde kalmıştır. Daha sonra, Anadolu’yu istila eden göçebe Kelt kabilelerinden Galatların yerleştiği Galatya’nın bir parçası olmuştur. Bu nedenle “galatların ata yurdu” olarak da bilinmektedir. M.Ö. 2. yüzyıl başlarında kurulan Galatya krallığı bir süre Pergamon (Bergama) ve Pontus krallıklarına bağlı kaldıktan sonra, M. Ö. 85’te Roma’nın korumasına girmiştir. M. S. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu, Doğu Roma (Bizans)’ın payına düşmüştür. İslam orduları ve Sasaniler, zaman zaman Bizans elindeki bu bölgeye akınlar yapmışlar; ancak bölgeyi sürekli olarak ellerinde tutamamışlardır. Timur’un Anadolu’dan ayrılmasından sonra, Osmanlı şehzadeleri arasında çıkan saltanat kavgalarında Yozgat ve çevresi büyük sıkıntı çekmiştir. Yeniden Osmanlı Devleti’ne bağlanması ancak 1408’de Çelebi Mehmet döneminde olmuştur.
1413’te kesin olarak Anadolu’da Osmanlı egemenliğini sağlayan Çelebi Mehmet, Yozgat ve yöresindeki devlet egemenliğini pekiştirmiştir. Yavuz Sultan Selim döneminde Yozgat ve çevresinde “Celal” adında bir Türkmen önderinin çıkarmış olduğu isyan kontrol altına alınmışsa da, Yozgat ve yöresi bu isyandan büyük zarar görmüştür. Kanunî Sultan Süleyman döneminde arazi düzenlenmesinin yenilenmesi sırasında, bölgede yine karışıklılar çıkmış, ancak kısa sürede denetim sağlanmıştır.
Yozgat ve çevresi Hitit, Frigler, Kimmerler, Lidyalılar, Galatlar, Roma İmparatorluğu, Bizanslılar dönemine ait birçok doğal zenginlik ve tarihi dokuya sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Yozgat BOZOK sancağının merkezi konumundaydı.
Yozgat’ın gelişip bir şehir manzarası almasında 1753 yılında Çapanoğlu Ahmet Paşa tarafından yaptırılmış olan Demirli medrese gösterilebilir. 1898 yılında Maarif Salnamesinde şehir merkezindeki medreseler arasında gösterilmektedir. Günümüzde ise bu medrese halen eski mimarisini korumaktadır. Yozgat’ın imarında ilk ve önemli olan bu medreseye, 1754 yılında Ahmet Paşa tarafından bir kütüphane kurulur. Bu Kütüphane “Abdülcebbarzade Ahmet Paşa Kütüphanesi” olarak adlandırılmıştır (URL 10, 2016). Yozgat il merkezinde bulunan il halk kütüphanesinde toplam 63092 kitap bulunmaktadır. Bu kitapların 1581 tanesi 1928 harf devrimi öncesine aittir. (URL 1, 2016). İlin, asıl adı “BOZOK” olup, zamanla “Yozgat” olarak değiştirilmiştir. Oğuz’ların; “BOZOK” koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınıyla birlikte, yöre “BOZOK” ismiyle anılmıştır. 1800’lü yıllara doğru bu ismin yanı sıra “YOZGAT” adı da telaffuz edilmiştir. Birinci Büyük Millet Meclisinde Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile Yozgat ismi Bozok olarak değiştirilmiş, bilahare 23 Haziran 1927tarihinde Bozok Mebusu Süleyman Sırrı (İÇÖZ) Bey ve arkadaşlarının verdiği bir takrirle Bozok ismi tekrar Yozgat olarak değiştirilmiştir.
Yozgat’ın Yerel Kutlama Günleri
• Eğrice (Hıdrellez) 06 Mayıs / Yozgat
• Atatürk’ün Yozgat’a Geliş Yıldönümü 15 Ekim / Yozgat
• Yozgat Sürmeli Festivali 10-15 Haziran / Yozgat
• Kazankaya Kanyonu Kültür Ve Turizm Festivali 22-23 Temmuz / Yozgat
• Aydıncık Soğan, Kültür Ve Sanat Festivali 30 Eylül /
Yozgat Şenlikler
• Hıdrellez Kültür Şenliği 06 Mayıs / Yozgat
• Gençlik Şenliği 15-21 Mayıs / Yozgat
• Bozhöyük Yayla Şenlikleri 26 Haziran / Yozgat
• Bahadın Kültür Şenliği 23-29 Temmuz / Yozgat
• Devecipınar Yayla Dönüşü Şenliği 07 Eylül / Yozgat
Kaynak : http://www.yozgat.gov.tr/
